يکی ديگر از شيرزنان افغان ، که بخاطر آزادی زن افغان از زندان چادری ، در لويه جرگه 1928 به پاخاست و چادر خود را از سرگرفت و درجلسهً عمومی آنرا پاره کرد و ازادی زن افغان را اعلام کرد ، ملکه ثريا خانم اعليحضرت امان الله خان ، بنت محمود طرزی ابن سردار غلام محمد خان ، ابن سردار رحمدل خان و ابن سردار پاينده محمد خان بود
اين زن شجاع و فاضله در خانوادهً يک نويسنده و يک سياستمدار نامدار افغان که هم پدر و هم پدرکلانش ، همگی شاعر ، نويسنده ، هنرمند و هنردوست و روشنفکر بودند ، در سال 1893 به دنيا آمد و در سال 1913 با شهزاده امان الله خان در قصر شهرآرای کابل عروسی نمود و همانجا از طرف علياحضرت سراج الخوانين مادر امان الله خان به لقب « شاه خانم » ناميده شد
اين زن شجاع و فاضله در خانوادهً يک نويسنده و يک سياستمدار نامدار افغان که هم پدر و هم پدرکلانش ، همگی شاعر ، نويسنده ، هنرمند و هنردوست و روشنفکر بودند ، در سال 1893 به دنيا آمد و در سال 1913 با شهزاده امان الله خان در قصر شهرآرای کابل عروسی نمود و همانجا از طرف علياحضرت سراج الخوانين مادر امان الله خان به لقب « شاه خانم » ناميده شد
اين زن زيبا و زيرک و آگاه به زبانهای ترکی و فرانسه ئی و عربی و فارسی مسلط بود و سخنران پرشور و مؤثری بود. غبار از چشمديدهای خود مينويسد : روزيکه ملکه ثريا در يک اجتماع از پيشرفت زنان جهان و عقب ماندگی زنان افغانستان سخن زد، زنان بادر بگريستند و پنجاه تن زن فی المجلس خود شانرا در خدمت معارف و تاسيس اولين مدرسهً زنانه گذاشتند. ملکه چنان متاثر و منفعل گرديد که خودش وظيفهً مفتشی مکتب مستورات را برزمه گرفت
بعد از حصول استقلال سياسی افغانستان ، براثر توجه و تلقين ملکه ثريا، شاه امان الله به نقش زنان در روند تحولات اجتماعی توجه خاص مبذول داشت و پروسهً نجات زنان را بحيث شهروندان متساوی الحقوق آغاز نمود و به اين منظور به تاسيس انجمن نسوان و مکاتب دخترانه اقدام کرد. شاه برمبنای برنامه ريفورمهای اجتماعی ، تعدادی از دختران را برای فراگيری تحصيلات عالی در رشته های طبابت ونرسنگ وغيره به ترکيه فرستاد. ازدواج با صغير ممنوع اعلان گرديد و ازدواج مرد با چهار زن به يک زن محدود شد. امان الله خان در مورد گرفتن طويانه و عروسی قيوداتی وضع کرد تا فشار عروسی را از روی شانه های داماد کم کند. و نيز سن ازدواج را برای مردان 22 سال و برای دختران 18 سال تعيين نمود، اما در لويه جرگه 1924 که بخاطر خاموش کردن شورش پکتيا تدوير يافته بود ، چون اکثريت اعضای آن جرگه را ملاکين و خانها و روحانيون متعصب تشکيل ميدادند ، بعضی تعديلات در برنامه ريفورمها وارد شد که دولت مجبور گرديد موقتا آنرا بپذيرد. با همه دشواريهايی که بر سر راه شاه امان الله قرار داشت ، در برنامه های اصلاحی دولت برای حقوق زنان فصل خاصی عنوان شده بود
بعد از حصول استقلال سياسی افغانستان ، براثر توجه و تلقين ملکه ثريا، شاه امان الله به نقش زنان در روند تحولات اجتماعی توجه خاص مبذول داشت و پروسهً نجات زنان را بحيث شهروندان متساوی الحقوق آغاز نمود و به اين منظور به تاسيس انجمن نسوان و مکاتب دخترانه اقدام کرد. شاه برمبنای برنامه ريفورمهای اجتماعی ، تعدادی از دختران را برای فراگيری تحصيلات عالی در رشته های طبابت ونرسنگ وغيره به ترکيه فرستاد. ازدواج با صغير ممنوع اعلان گرديد و ازدواج مرد با چهار زن به يک زن محدود شد. امان الله خان در مورد گرفتن طويانه و عروسی قيوداتی وضع کرد تا فشار عروسی را از روی شانه های داماد کم کند. و نيز سن ازدواج را برای مردان 22 سال و برای دختران 18 سال تعيين نمود، اما در لويه جرگه 1924 که بخاطر خاموش کردن شورش پکتيا تدوير يافته بود ، چون اکثريت اعضای آن جرگه را ملاکين و خانها و روحانيون متعصب تشکيل ميدادند ، بعضی تعديلات در برنامه ريفورمها وارد شد که دولت مجبور گرديد موقتا آنرا بپذيرد. با همه دشواريهايی که بر سر راه شاه امان الله قرار داشت ، در برنامه های اصلاحی دولت برای حقوق زنان فصل خاصی عنوان شده بود
ملکه ثريا پس از بازگشت از سفر اروپا ، با عده يی از زنان صحبت کرد. نخست دختران مکاتب را ملاقات نمود و با آنها در مورد چادری صحبت نمود و آنها را تشويق نمود تا در از بين بردن آن سعی و کوشش نمايند، اما مجبور نيستند. سپس ملکه تعدادی از زنان را در قصر دلشکا ملاقات نمود و به آنها گوشزد کرد که با مردان در کار ها سهم مساوی بگيرند ، بخصوص در انکشاف کشور و در چهار ديواری خانه بقسم محبوس نباشند. زنان اروپايی درفابريکه ها کار ميکنند ، لاکن زنان افغان که جسما قويتر اند ، اما در انکشاف کشور سهم نمی گيرند ، زيرا علت ان پرده چادری است که درهيچ جا قابل قبول نيست
ملکه ثريا سپس مقاله ای در تاريخ 25 جولای در اخبارامان افغان منتشر ساخت که درآن در مورد چادری گفته شده بود : چادری زن را از تنفس هوای ازاد مانع ميگردد و به همين سبب اکثريت شان به مرض مبتلا شده اند ، عنعنهً پوشيدن چادری که معلوم نيست از کجا وارد افغانستان شده رفته رفته شکل مذهبی رابخود گرفت ، طوريکه برقع و دولاق امروز در وطن ما جای خود را در دين و مذهب تاسيس نموده و به آن صبغهً مذهبی داده اند
زنان از نظر مذهبی ميبايد يک روپوش مخصوص در سرکنند تا موهای شانرا بپوشانند ، مگر پنهان کردن دست وروی زنان در زير چادر يا چادری درروستای های کشور رايج نيست ، اما معلوم نيست از چه زمانی برقع و دولاق که زن را از فرق سرتا پاشنهً پا درخود می پيچد ، رايج گشته ، و در شهر ها رفته رفته چنان اهميت پيداکرده که اگر زنی بدون برقع ازخانه خارج شود ، گويا که آبروی مرد را از بين برده است
ملکه ثريا سپس مقاله ای در تاريخ 25 جولای در اخبارامان افغان منتشر ساخت که درآن در مورد چادری گفته شده بود : چادری زن را از تنفس هوای ازاد مانع ميگردد و به همين سبب اکثريت شان به مرض مبتلا شده اند ، عنعنهً پوشيدن چادری که معلوم نيست از کجا وارد افغانستان شده رفته رفته شکل مذهبی رابخود گرفت ، طوريکه برقع و دولاق امروز در وطن ما جای خود را در دين و مذهب تاسيس نموده و به آن صبغهً مذهبی داده اند
زنان از نظر مذهبی ميبايد يک روپوش مخصوص در سرکنند تا موهای شانرا بپوشانند ، مگر پنهان کردن دست وروی زنان در زير چادر يا چادری درروستای های کشور رايج نيست ، اما معلوم نيست از چه زمانی برقع و دولاق که زن را از فرق سرتا پاشنهً پا درخود می پيچد ، رايج گشته ، و در شهر ها رفته رفته چنان اهميت پيداکرده که اگر زنی بدون برقع ازخانه خارج شود ، گويا که آبروی مرد را از بين برده است
پس در یک جمله میتوان گفت که زن بیدار امروز افغان هزران ثریا امروز در وطن شان دارند که از حق مسلم خود دفاع کند و به خود جرت بدهد که بلی انها میتواند در زندگی خود تغیر بیاورند و این سنت ناپسند را از جامع ما ریشه کن کند پس تو ای زن شجاع افغان برخیز و به پا شو و خود را همقطار و همردیف دیگر زن های ملل جهان بگردان به امید همچو روزی زنده باد زن آزاد آفغان
